Тӑвайри таврапӗлӳ музейӗ тӗп вулавӑшпа пӗрле «Кружевница» клубӑн пирвайхи занятине ирттернӗ. Унта Тӑвайри алӗҫ тӑвакан 10 хӗрарӑм пухӑннӑ. Вӗсем хӑйсен алӗҫӗсене те илсе килнӗ: минтерсем, салфеткӑсем, тапочкӑсем, шарфсем…
Пӗрремӗш занятире клуб ертӳҫисене суйланӑ, ӗҫлемелли плана палӑртнӑ. Кӑҫал Константин Иванов ҫулталӑкӗ пулнӑ май пӗрремӗш занятие поэтӑн вилӗмсӗр «Нарспи» поэмине халаллама шутланӑ.
Вулавӑш ӗҫченӗ Наталья Уськина «Нарспи» поэмӑн сыпӑкне, Н.Руссковӑн К.Иванов ҫулталӑкне халалланӑ сӑввине вуланӑ. Вулавӑш пайӗн заведующийӗ Людмила Данилова хӗрарӑмсене чӑваш поэзийӗн классикӗн биографийӗпе паллаштарнӑ.
Ҫавӑн пекех алӗҫ ӑстисем ҫӗнӗ журналсемпе паллашнӑ, вулавӑша ҫырӑннӑ. Тепӗр занятире те вӗсем «Нарспи» поэмӑна вуланӑ.
Тӑвай районӗнче Чӑваш наци конгресӗн уйрӑмӗ иккӗмӗш ҫул хастар ӗҫлет. Председателӗн тивӗҫӗсене Анатолий Кириллов пурнӑҫлать.
ЧНКн районти уйрӑмне чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗсем, вулавӑш ӗҫченӗсем, хӑш-пӗр музей ӗҫченӗсем, «Ял ӗҫченӗ» хаҫат редакторӗ тата ыттисем кӗнӗ.
Кӑҫал мӗн-мӗн тумалли плана ҫирӗплетнӗ ӗнтӗ. Унпа килӗшӳллӗн Ҫӗнтерӳ 70 ҫул ҫитнине уявламалла. Ҫавӑн пекех районти ача пахчисенче чӑваш чӗлхине аталантармалла.
Палӑртмалла: Тӑвайри 2-мӗш ача пахчи ку енӗпе ҫанӑ тавӑрса ӗҫлет. Ачасем унта чӑваш тӗррипе паллашнӑ. Воспитательсем кун пирки пӗчӗккисене кӑсӑклӑ каласа кӑтартнӑ. Чӑвашсен наци тумӗ авалхи хӗрарӑм пуҫлӑхсен тумне аса илтерет-мӗн. Тухьяпа хушпу шлем пек имӗш. Шӳлкемене сӑнӑсемпе хӗҫсенчен хӳтӗлекен япалапа танлаштарнӑ.
Хальхи вӑхӑтра ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсем хӑйне евӗр экзамен витӗр тухаҫҫӗ. Иртнӗ ҫул туса ирттернӗ ӗҫ-хӗл пирки вӗсем халӑх умӗнче отчет тӑваҫҫӗ. Ун йышши пухусене районти пуҫлӑхсем те ҫитме тӑрӑшаҫҫӗ. Ӗнер ун пекки Тӑвай районӗнчи Тӑвай ял тӑрӑхӗнче ҫӑлпуҫсемпе, чӳкҫырмисемпе, вӑрманхӗррисемпе иртнӗ.
5 пине яхӑн ҫынлӑ ял тӑрӑхӗнче — 1920 кил. Иртнӗ ҫул ял тӑрӑхӗнче 17 ача ҫуралнӑ. 2013 ҫулта пепке ҫуратакансем ытларах пулнӑ, ун чух ҫут тӗнчене 47 ҫӗн кайӑк килнӗ. Сӑмах май, вилекенсен йышӗ пӗлтӗр унчченхинчен нумайланнӑ. Ҫут тӗнчерен 67 ҫын уйрӑлнӑ, ку вӑл — унчченхинчен 14 ҫын ытларах.
Нумай хваттерлӗ ҫуртсене уйрӑм ӑшӑтмалла туса пӗтернӗ май халӗ ҫынсем кирек хӑҫан та ӑшӑра лараяҫҫӗ, сывлӑш температурине те хӑйсене кирлӗ пек тытса тӑраяҫҫӗ.
Кирек хӑш тӑрӑхри пекех, ҫул-йӗр ыйтӑвне те манаймӑн. Хӗлле юртан тасатмалла, ҫулла шӑтӑк-путӑка сапламалла. Вырӑнти хыснара пӑхса хӑварнӑ 400 пин тенкӗ укҫа йӑлтах хӑй вырӑнне тупнӑ. Ҫӑлпуҫ ялне вара ҫурхи шыв илсе аптӑратнӑ та, унран сыхланас тесе дамба купаланӑ. Ялсенче ытти ӗҫ те тупӑнсах тӑнӑ: ҫӑл тасатнӑ, шыв насусӗсем ылмаштарнӑ, ватӑ йывӑҫсене касса тирпейленӗ.
Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтеренпе 70 ҫул ҫитнӗ май палӑксемпе обелисксене тӗрӗслесе тӑрас ыйтӑва Культура министерстви хӑй ҫине илни пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Асӑннӑ ведомство ӗҫченӗсем районсене тухсах тӗрӗслеме тытӑннӑччӗ. Йӗркене кӗртме волонтерсене явӑҫтарасси пирки те сӗнекенсем пулнӑччӗ.
Тӑвай районӗнчи Турикас Тушкилти вӑтам шкулта ун пек отряда йӗркеленӗ те. Йыша шкул ачисем кӗнӗ. Волонтерсем ял тӑрӑхӗнчи палӑксемпе обелисксене йӗркене кӗртессипе ҫине тӑраҫҫӗ. Ачасене шаннӑ ӗҫ кӑткӑсах мар. Эрнере пӗрре вӗсен палӑк тавралли юра тасатмалла.
Нумаях пулмасть ку ӗҫе ҫиччӗмӗш класра вӗренекен Саша Андреев, Мария Камасева, Сергей Серафимов, Ксения Иванова тухнӑ. Вӗсем Турикас Тушкилти палӑк таври тултарса лартнӑ юра тасатнӑ.
Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, кӑҫал та ЧР Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн стипендине 1000 ҫамрӑк тивӗҫнӗ. Тӑвай районӗнчи Енӗш Нӑрвашра пурӑнакан Алинӑпа Анатолий Гурьевсен ҫемйинче стипендие тӳрех иккӗн тивӗҫнӗ.
Вӗсем — Евгения тата Николай. Асли Женя Канашри педагогика колледжӗнче вӑй-хал культурин уйрӑмӗнче 3-мӗш курсра вӗренет. Коля ялти шкулта 10-мӗш класра ӑс пухать.
Вӗсем иккӗшӗ те спортпа туслӑ. Вӗсем кашни ӑмӑртӑвах хутшӑнма тӑрӑшаҫҫӗ, унтан ҫӗнтерӳпе таврӑнаҫҫӗ.
Женя спорт мастерӗн кандидачӗн ятне илме тивӗҫ пулнӑ. Коля юлашки 3 ҫулта ӑмартусенче 14 вырӑн ҫӗнсе илнӗ.
Ҫак кунсенче РФ Президенчӗн премине кам илесси паллӑ пулнӑ. Влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗлтӗрхи пӗтӗмлетӗве кура «Вӗренӳ» наци проектӗнче РФ Президенчӗн премине кӑҫал пирӗн республикӑри 65 ҫамрӑк илӗ.
2013 ҫулта ку премие 46 ҫын тивӗҫнӗ. Кӑҫал вара Шупашкартан — 38, Ҫӗнӗ Шупашкартан — 6, Тӑвай районӗнчен — 4, Шупашкар районӗнчен — 3, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчен — 2, Ҫӗрпӳ районӗнчен — 2 ҫын преми илӗҫ. Лауреатсен йышне ҫавӑн пекех Канашри, Ҫӗмӗрлери, Улатӑрти, Куславкка районӗнчи ҫамрӑксем кӗнӗ.
Лауреатсенчен 6-шӗ Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионӗнче вӗренеҫҫӗ. 16 ҫамрӑк 60-шар пин тенкӗ илӗ. 49-шӗ 30-шар пин тенке тивӗҫнӗ.
Чӑннипе каласан, вӗсен кӑна мар-ха, пур ҫӗрте те тасатмалла. Темиҫе теҫетке ҫул каяллӑ тунӑ тасатмалли сооруженисем вӑхӑт иртнӗҫемӗн япӑхса пыраҫҫӗ. Пӗр енчен, вӗсен оборудованийӗ паянхи кун ыйтнипе килӗшсе тӑмасть, тепӗр енчен нумай хваттерлӗ ҫуртсем хӑпарсах пыраҫҫӗ те, сооруженисене тиевӗ те пысӑк лекет.
Тӑвайсем те тасатмалли сооруженисене иртнӗ ӗмӗртех, 1986 ҫулта, тунӑ. Талӑкра 700 кубла метр йышӑнма пултараканскере кайран пӗртте тӗплӗн юсаман. Канализаци пӑрӑхӗсен пӗтӗмӗшле сечӗ вара — 14 пине яхӑн метр. Тӑвай ялӗн хыснинче пӗлтӗр 700 пин тенкӗ укҫа пӑхса хӑварнӑ пулнӑ. Ӑна вӗсем биологилле тасатмалли сооружение тума проект хатӗрлеме янӑ. Талкӑра 500 кубла метр таса мар шыв тасатаякан станци валли техника условине алла илнӗ, ӑна ӑҫта туса лартассине палӑртнӑ. Халӗ тӑвайсем республикӑн адреслӑ инвестици программине кӗме палӑртаҫҫӗ.
Ҫӗнӗ ҫул ҫывхарнӑ май ҫынсем килӗсенче чӑрӑшсене илемлетеҫҫӗ. Халӑх уява хатӗрленнӗ вӑхӑтра вӑрман хуҫалӑхӗн ӗҫченӗсен сыхӑ тӑмалла.
Ҫамрӑк чӑрӑшсене саккунсӑр майпа касасран сыхлаҫҫӗ. Ҫавӑнпа ятарласа мобильлӗ ушкӑнсем йӗркеленӗ. Вӗсем вӑрмансене куллен сыхлаҫҫӗ.
Акӑ Канашри вӑрман хуҫалӑхӗн ӗҫченӗсем Канаш, Тӑвай, Вӑрмар районӗсенчи шалти ӗҫсен органӗсен сотрудникӗсемпе пӗрле вӑрмана чӑрӑшсене саккунсӑр майпа касакансенчен хӑтарас тӗллевпе сыхӑ тӑраҫҫӗ. Ҫак тӗллевпе автоҫулсем ҫинче транспортсене тӗрӗслемелли 4 пост йӗркеленӗ.
Вӑрман ӗҫченӗсем ҫавӑн пекех халӑха чӑрӑшсене касмалла марри пирки ӑнлантараҫҫӗ, йывӑҫа саккунсӑр майпа кассан мӗн пуласси пирки асӑрхаттараҫҫӗ.
Тӑвай районӗнчи фермерӑн сурахӗ ҫухалнӑ та каялла таврӑннӑ. Анчах суранланнӑ, ҫыртса пӗтернӗ чӗрчуна хуҫа хӑйех сиплеме пуҫланӑ. Сурӑх вилнӗ хыҫҫӑн кӑна кун пирки ветеринарсене пӗлтернӗ.
Хуҫа каланӑ тӑрӑх, чӳкӗн 2-мӗшӗнче уйра ҫитернӗ чухне пӗр сурӑх ҫухалнӑ. Вӑл чӳкӗн 10-мӗшӗчченех киле таврӑнман. Таврӑнсан арҫын вӑл суранланнине курнӑ-ха, анчах ветеринарсене хыпарламан.
Хуҫа сурӑха хӑй тӗллӗн сипленӗ, ӑна ыттисенчен аякра тытнӑ. Раштавӑн 9-мӗшӗнче чӗрчун улшӑннине туйнӑ — сурӑх япӑх ҫинӗ, тарӑхнӑ. Раштавӑн 12-мӗшӗнче вара вӑл вилнӗ.
Раштавӑн 13-мӗшӗнче ветеринарсем сурӑх урнӑ чирпе аптӑранине ҫирӗплетнӗ. Анчах инфекци ӑҫтан лекнине палӑртайман. Халӗ ҫав хуҫалӑха специалистсем тӗрӗслесех тӑраҫҫӗ, дизинфекци, иммунизаци тӑваҫҫӗ.
Тӑвай районӗнчи Тушкилти информаципе культура центрӗнчи «Сурпан» фольклор ансамбльне 2009 ҫулта йӗркеленӗ. Коллектива Наталия Георгиева ертсе пырать, Людмила Камасева баянпа хавхалантарать.
«Сурпан» ансамбль Элӗк, Вӑрмар, Елчӗк, Комсомольски, Ҫӗрпỹ районӗсенчи куракансене те хӑйӗн пултарулӑхӗпе паллаштарнӑ. Ку коллектив Шупашкар хулинчи «Акатуй» уява та тӑтӑшах хутшӑнать.
Ансамбле паян 16 ҫын ҫỹрет. Тӗрлӗ ҫӗрте тӑрӑшаҫҫӗ вӗсем, тивӗҫлӗ канӑва кайнисем те пур иккен вӗсен хушшинче.
Раштавӑн 19-мӗшӗнче Тӑвайӗнчи культурӑпа кану центрӗнче культура ҫулталӑкне вӗҫлекен, ӗҫсене пӗтӗмлетекен концерт иртмелле. Унта «Сурпан» та пулӗ.
+13.3 °C